 |
| Μια μέρα που άλλαξε την ιστορία: τα πτώματα άοπλων διαδηλωτών που πυροβολήθηκαν από την αστυνομία και το βρετανικό στρατό στην Αθήνα στις 3 Δεκεμβρίου 1944.Photograph: Dmitri Kessel/Time & Life Pictures/Getty Images |
Με αυτά τα λόγια του -16χρονου τότε - ποιητή Τίτου Πατρίκιου, ξεκινά άρθρο - αφιέρωμα στον Guardian με τίτλο "Αθήνα 1944: Το βρώμικο μυστικό της Βρετανίας" σχετικά με τα Δεκεμβριανά, τα αιματηρά γεγονότα που σηματοδότησαν την έναρξη του ελληνικού Εμφυλίου.
Το άρθρο εξηγεί πώς ο βρετανικός στρατός που ακόμη πολεμούσε τους Γερμανούς, έδωσε όπλα στους Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών και πυροβόλησε ένα άοπλο πλήθος που θέλησε να υποστηρίξει τους αντάρτες, με τους οποίους οι Βρετανοί ήταν αλληλέγγυοι τα τρία προηγούμενα χρόνια του πολέμου.
Την Κυριακή 3 Δεκεμβρίου, του 1944 ο κόσμος που συμμετείχε στην τεράστια διαδήλωση κρατούσε ελληνικές, αμερικανικές, βρετανικές και σοβιετικές σημαίες, τιμώντας τους συμμάχους κατά των Γερμανών.
"Θεωρούσαμε ότι θα ήταν μια διαδήλωση σαν όλες τις άλλες. Κανείς δεν περίμενε ότι θα ακολουθούσε ένα λουτρό αίματος", θυμάται ο Πατρίκιος,για την ημέρα που σκοτώθηκαν 28 άμαχοι και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.
Εξηγώντας τη στάση της Βρετανίας ο Guardian γράφει πως ο Τσώρτσιλ, συντάχθηκε με το ΕΑΜ στη διάρκεια του πολέμου αφού ο αγώνας των ανταρτών κατά των Γερμανών, εξυπηρετούσε τα βρετανικά σχέδια.
Βλέποντας όμως πως η ισχύς και η δημοφιλία του ΕΑΜ ήταν ισχυρότερη από ό,τι επιθυμούσε και θα στεκόταν εμπόδιο στο σχέδιά του να κρατήσει την Ελλάδα εκτός της κομμουνιστικής επιρροής και να επανορθώσει τη μοναρχία, άλλαξε πλευρά, δείχνοντας τώρα εύνοια στους υποστηρικτές του Χίτλερ και στρεφόμενος κατά των παλιών του συμμάχων.
 |
| Churchill αφήνοντας HMS Ajax για να παρακολουθήσουν ένα συνέδριο στην ξηρά. Η Αθήνα φαίνεται στο παρασκήνιο. Φωτογραφία: Crown copyright. IWM / Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο |
Περιγράφοντας την Μάχη της Αθήνας που ακολούθησε μεταξύ των βρετανικών δυνάμεων και του ΕΛ.ΑΣ. ο κ. Πατρίκιος θυμάται τα βρετανικά πολεμικά να βομβαρδίζουν θέσεις των ανταρτών. "Οι όλμοι έπεφταν βροχή και τα αεροπλάνα στόχευαν τα πάντα. Ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, ο ήχος των αεροπλάνων στις ταινίες με κάνει να ταράζομαι", αναφέρει για όσα έζησε τότε.
"Ιστορία που δεν ειπώθηκε"
Το άρθρο σημειώνει ότι η βρετανική επέμβαση προκάλεσε τον ελληνικό Εμφύλιο και μιλά για έναματωμένο επεισόδιο στην ιστορία της Βρετανίας, μία "ιστορία που δεν ειπώθηκε", που έχει παραμείνει στο σκοτάδι για τους Βρετανούς - ίσως από ντροπή, ίσως από αλαζονεία ή και από έλλειψη ενδιαφέροντος.
Τα παραπάνω γεγονότα είναι παντελώς άγνωστα στους Βρετανούς που έρχονται στην Ελλάδα για να θαυμάσουν τις αρχαιότητες ή που χορεύουν στα νησιά, όπως στην ταινία "Mamma-Mia", αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η κληρονομιά αυτής της προδοσίας στοίχειωσε την Ελλάδα, η σκιά της πλανήθηκε πάνω από τις ταραχές και τη βία που ξέσπασε το 2008, μετά τη δολοφονία του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου από ένα αστυνομικό - επεισόδια που ονομάστηκαν "Δεκεμβριανά" - που άνοιξαν πάλι μία άβυσσο μεταξύ δεξιών και αριστερών, σημειώνει το άρθρο.
Ο ιστορικός Αντρέας Γερολυμάτος αναφέρει πως "τόσο η εξέγερση του Δεκεμβρίου του 44 όσο και ο Εμφύλιος, επηρεάζουν το παρόν".
"Γιατί δεν υπήρξε ποτέ συμφιλίωση. Στη Γαλλία ή στην Ιταλία αν είχες πολεμήσει τους Ναζί, ήσουν σεβαστός στην κοινωνία μετά τον πόλεμο, άσχετα από την ιδεολογία σου. Στην Ελλάδα όμως έπρεπε να συνεχίσεις να πολεμάς ή σε φυλάκιζαν και σε βασάνιζαν, εκείνοι που είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί, με τις εντολές των Βρετανών" συνεχίζει.
"Ποτέ δεν υπήρξε αναγνώριση αυτού του εγκλήματος και ένα μεγάλο μέρος όσων συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα, είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ποτέ δεν αναγνωρίσαμε το παρελθόν μας", τονίζει.
"Χρήσιμοι σύμμαχοι" των Βρετανών
Το άρθρο περιγράφει την Ελλάδα κατά το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου, πρωθυπουργό τον γερμανόφιλο Μεταξά και βασιλιά τον αγγλόφιλο Γεώργιο Β' και μια Αριστερά, ενδυναμωμένη από τα κύματα των φιλελεύθερων μικρασιατών προσφύγων, που αριθμούσαν αρκετούς διανοούμενους.
Μεταξάς και βασιλιάς ήταν σφόδρα αντικομμουνιστές. Ο Μεταξάς απαγόρευσε το ΚΚΕ, τα μέλη του, οι "συμπαθούντες" και όσοι δεν δέχονταν την "εθνική ιδεολογία" του καθεστώτος συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν και στέλνονταν στην εξορία.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο του Μουσολίνι και τάχθηκε με τους Βρετανούς. Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία τους Ιταλούς, αλλά δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στηΒέρμαχτ. Ως το τέλος του Απριλίου του 1941, οι δυνάμεις του Άξονα είχαν καταλάβει τη χώρα.
Οι Έλληνες - αρχικά αυθόρμητα και αργότερα οργανωμένα - αντιστάθηκαν.
"Οι δεξιοί και οι μοναρχικοί φάνηκαν λιγότερο ταχείς από τους αντιπάλους τους στην απόφαση να αντισταθούν στην κατοχή και έτσι μας ήταν λίγο χρήσιμοι" αναφέρει βρετανική υπηρεσία ειδικών επιχειρήσεων.
Έτσι, φυσικός σύμμαχος της Βρετανίας έγινε το ΕΑΜ, μία συμμαχία αριστερών και αγροτικών κομμάτων με κυρίαρχη την επιρροή του ΚΚΕ - χωρίς ωστόσο το ΚΚΕ να ταυτίζεται με το ΕΑΜ - και ο ΕΛΑΣ, ο στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ.
Ο τρόμος της Κατοχής
Το άρθρο σημειώνει πως δεν μπορεί κανείς να "υπερβάλλει" την τρόμο της Κατοχής στην Ελλάδα. Ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ, στο βιβλίο του "Στην Ελλάδα του Χίτλερ", περιγράφει τα "μπλόκα" κατά τα οποία οι κάτοικοι περικυκλώνονταν από τις κατοχικές δυνάμεις και κουκουλοφόροι έδειχναν υποστηρικτές του ΕΛΑΣ στη Γκεστάπο και τα Τάγματα Ασφαλείας - που είχαν οργανωθεί από τις κατοχικές κυβερνήσεις - για να τους εκτελέσουν.
Ο βιασμός γυναικών ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος για να αποσπούν "ομολογίες". Μαζικές εκτελέσεις γίνονταν δημόσια προς εκφοβισμό, σοροί κρεμασμένων έμεναν να κρέμονται σε δέντρα υπό τη φύλαξη ταγματασφαλιτών, για να μην τα πάρουν.
Σε αντίποινα, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθεντο καθημερινά στους Γερμανούς και στους δωσιλόγους. Το ανταρτικό κίνημα γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά είχε βάσει στην ύπαιθρο. Η Βρετανία συνέδραμε τον ΕΛΑΣ και κορυφαία στιγμή της συνεργασίας ήταν η ανατίναξη του Γοργοποτάμου.
Ως το φθινόπωρο του 1944, η Ελλάδα είχε καταστραφεί από την Κατοχή και την πείνα. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν, το 7% του πληθυσμού. Ο ΕΛΑΣ στο μεταξύ απελευθέρωσε αρκετά χωριά και σχημάτισε μια εκλεγμένη κυβέρνηση.
Μετά την ήττα των Γερμανών και την απόσυρση των γερμανικών στρατευμάτων, ο ΕΛΑΣ είχε 50.000 ενόπλους έξω από την πρωτεύουσα και τον Μάιο του 1944 συμφώνησε στην άφιξη των Βρετανών και στο να θέσει τους στρατιώτες του στις εντολές του βρετανού στρατηγού Σκόμπι.
Έξι ημέρες ελευθερίας
Στις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα. Ορισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ βρίσκονταν ήδη στην πρωτεύουσα και γιόρτασαν τον φρέσκο αέρα της ελευθερίας, τις έξι ημέρες μεταξύ της αποχώρησης των Γερμανών και της άφιξης των Βρετανών.
Ένας από αυτούς, ο 92χρονος Μανώλης Γλέζος, είναι ένα μύθος στη σύγχρονη Ελλάδα. Μία μορφή που ξεχωρίζει στο Ευρωκοινοβούλιο σήμερα, ένας άνθρωπος με "μεγαλείο που σε κάνει να νιώθεις ταπεινός", όπως αναφέρει το άρθρο.
"Μέχρι σήμερα οι Βρετανοί λένε πως απελευθέρωσαν την Ελλάδα και την έσωσαν από τον κομμουνισμό" λέει. "Αυτό είναι το βασικό πρόβλημα. Ποτέ δεν απελευθέρωσαν την Ελλάδα. Η Ελλάδα ελευθερώθηκε από την Αντίσταση, από διάφορες ομάδες Ελλήνων μαχητών, όχι μόνο από το ΕΑΜ. Στις 12 Οκτωβρίου ήμουν στους δρόμους. Οι άνθρωποι φώναζαν για 'Ελευθερία' , 'Λαοκρατία', 'Εξουσία στο Λαό'.
"Αποκατάσταση" των ταγμάτων ασφαλείας
Όταν έφτασαν οι Βρετανοί στις 18 Οκτωβρίου εγκατέστησαν προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου και ετοιμάζονταν να επαναφέρουν τον βασιλιά. "Από τη στιγμή που ήρθαν ο κόσμος και η Αντίσταση τους χαιρέτισε ως συμμάχους. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο παρά σεβασμός και φιλία για τους Βρετανούς, δεν είχαμε ιδέα ότι παραδίδαμε τη χώρα και τα δικαιώματά μας" αναφέρει. Ήταν θέμα χρόνου το ΕΑΜ να αποχωρήσει από την προσωρινή κυβέρνηση.
Οι Βρετανοί φοβούνταν πως το ΕΑΜ και οι κομμουνιστές θα καταλάμβαναν την Αθήνα.
Ο δε Γλέζος υποστηρίζει πως αυτό που ήθελαν ήταν η Ελλάδα να κυβερνάται από τους πολίτες. "Δεν υπήρχε σχέδιο κατάληψης της Αθήνας, όπως υποστήριζε συνεχώς ο Τσώρτσιλ. Αν θέλαμε να καταλάβουμε την Αθήνα, θα το κάναμε πριν φτάσουν οι Βρετανοί" υπογραμμίζει.
Κατά τη διάρκεια του Νοέμβρη, οι Βρετανοί δημιούργησαν νέα Εθνοφρουρά, η οποία θα εκτελούσε τα χρέη αστυνομίας και θα αφόπλιζε τους μαχητές, στην πραγματικότητα τον ΕΛΑΣ.
Σύμφωνα με τον ιστορικό κ. Γερολυμάτο, ο αφοπλισμός δεν ίσχυσε για όσους συνεργάστηκαν με τους Ναζί. "Στα μέσα Νοεμβρίου, οι Βρετανοί άρχισαν να αποφυλακίζουν υπεύθυνους των Ταγμάτων Ασφαλείας και ορισμένοι από αυτούς απέκτησαν νέες στολές. Ο βρετανικός στρατός συνέχισε να προσφέρει προστασία στους δωσιλόγους και να βοηθά την ενσωμάτωσή τους στον ελληνικό στρατό και στην αστυνομία", αναφέρει.
Σύμφωνα με τον Γερολυμάτο, περίπου 12.000 ταγματασφαλίτες αποφυλακίστηκαν από την φυλακή στο Γουδή και ενσωματώθηκαν στην νέα Εθνοφρουρά, ενώ 228 ενσωματώθηκαν ξανά στο στρατό.
Σε αυτές τις συνθήκες συνέβησαν τα Δεκεμβριανά. Στη διαδήλωση της 3ης Δεκεμβρίου, συμμετείχαν ομάδες από ανθρώπους που ζητούσαν δημοκρατία, σοσιαλιστές, κομμουνιστές, αντιμοναρχικούς κ.α.
Η "πολύχρωμη" πορεία όδευε προς το Σύνταγμα. Η αστυνομία είχε βάλει εμπόδια αλλά αρκετές χιλιάδες τα πέρασαν και κατευθύνθηκαν προς την πλατεία. Όταν δόθηκε το "παράγγελμα", έπεσε βροχή πυροβολισμών.
Αστυνομικοί πυροβολούσαν από τη στέγη της Βουλής και βρετανοί από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Οι πυροβολισμοί προς το πλήθος κράτησαν μισή ώρα. Ωστόσο ο κόσμος συνέχιζε να έρχεται, μέχρι που η πλατεία γέμισε με 60.000 ανθρώπους, αναφέρει το άρθρο. Μετά από αρκετές ώρες, ομάδες βρετανών στρατιωτών "καθάρισε" την πλατεία, ωστόσο η Μάχη της Αθήνας ξεκινούσε.
Ο Γλέζος που υπέφερε από φυματίωση - που του είχε αφήσει ο βασανισμός του από τη Γκεστάπο - ήταν άρρωστος εκείνη την ημέρα, ωστόσο όταν έμαθε τί είχε συμβεί σηκώθηκε και βγήκε στους δρόμους. "Θυμάμαι που έρχονταν από την Ιερά Οδό. Εμείς σκάβαμε ένα όρυγμα, εγώ εξουδετέρωσα τρία τανκ" αναφέρει. "Χύθηκε πολύ αίμα, έχασα πολλούς καλούς φίλους. Ήταν δύσκολο να χτυπάμε Άγγλους, να σκοτώνουμε βρετανούς στρατιώτες - υπήρξαν σύμμαχοί μας. Όμως τώρα είχαν κηρύξει τον πόλεμο στον ελληνικό λαό" αναφέρει.
Ο Γλέζος λέει πως οι Βρετανοί είχαν φτάσει να εγκαταστήσουν ομάδες ελεύθερων σκοπευτών στην Ακρόπολη. "Ούτε οι Γερμανοί δεν το είχαν κάνει αυτό. Στόχευαν τις δυνάμεις του ΕΑΜ, αλλά εμείς δεν πυροβολούσαμε προς αυτούς για να μην καταστρέψουμε το μνημείο", λέει.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου
Επιμέλεια: Ντίνα Μιχαλοπούλου
"Ιστορία που δεν ειπώθηκε"
Το άρθρο σημειώνει ότι η βρετανική επέμβαση προκάλεσε τον ελληνικό Εμφύλιο και μιλά για έναματωμένο επεισόδιο στην ιστορία της Βρετανίας, μία "ιστορία που δεν ειπώθηκε", που έχει παραμείνει στο σκοτάδι για τους Βρετανούς - ίσως από ντροπή, ίσως από αλαζονεία ή και από έλλειψη ενδιαφέροντος.
Τα παραπάνω γεγονότα είναι παντελώς άγνωστα στους Βρετανούς που έρχονται στην Ελλάδα για να θαυμάσουν τις αρχαιότητες ή που χορεύουν στα νησιά, όπως στην ταινία "Mamma-Mia", αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η κληρονομιά αυτής της προδοσίας στοίχειωσε την Ελλάδα, η σκιά της πλανήθηκε πάνω από τις ταραχές και τη βία που ξέσπασε το 2008, μετά τη δολοφονία του μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου από ένα αστυνομικό - επεισόδια που ονομάστηκαν "Δεκεμβριανά" - που άνοιξαν πάλι μία άβυσσο μεταξύ δεξιών και αριστερών, σημειώνει το άρθρο.
Ο ιστορικός Αντρέας Γερολυμάτος αναφέρει πως "τόσο η εξέγερση του Δεκεμβρίου του 44 όσο και ο Εμφύλιος, επηρεάζουν το παρόν".
"Γιατί δεν υπήρξε ποτέ συμφιλίωση. Στη Γαλλία ή στην Ιταλία αν είχες πολεμήσει τους Ναζί, ήσουν σεβαστός στην κοινωνία μετά τον πόλεμο, άσχετα από την ιδεολογία σου. Στην Ελλάδα όμως έπρεπε να συνεχίσεις να πολεμάς ή σε φυλάκιζαν και σε βασάνιζαν, εκείνοι που είχαν συνεργαστεί με τους Ναζί, με τις εντολές των Βρετανών" συνεχίζει.
"Ποτέ δεν υπήρξε αναγνώριση αυτού του εγκλήματος και ένα μεγάλο μέρος όσων συμβαίνουν σήμερα στην Ελλάδα, είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ποτέ δεν αναγνωρίσαμε το παρελθόν μας", τονίζει.
"Χρήσιμοι σύμμαχοι" των Βρετανών
Το άρθρο περιγράφει την Ελλάδα κατά το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου, πρωθυπουργό τον γερμανόφιλο Μεταξά και βασιλιά τον αγγλόφιλο Γεώργιο Β' και μια Αριστερά, ενδυναμωμένη από τα κύματα των φιλελεύθερων μικρασιατών προσφύγων, που αριθμούσαν αρκετούς διανοούμενους.
Μεταξάς και βασιλιάς ήταν σφόδρα αντικομμουνιστές. Ο Μεταξάς απαγόρευσε το ΚΚΕ, τα μέλη του, οι "συμπαθούντες" και όσοι δεν δέχονταν την "εθνική ιδεολογία" του καθεστώτος συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν και στέλνονταν στην εξορία.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο του Μουσολίνι και τάχθηκε με τους Βρετανούς. Οι Έλληνες πολέμησαν γενναία τους Ιταλούς, αλλά δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στηΒέρμαχτ. Ως το τέλος του Απριλίου του 1941, οι δυνάμεις του Άξονα είχαν καταλάβει τη χώρα.
Οι Έλληνες - αρχικά αυθόρμητα και αργότερα οργανωμένα - αντιστάθηκαν.
"Οι δεξιοί και οι μοναρχικοί φάνηκαν λιγότερο ταχείς από τους αντιπάλους τους στην απόφαση να αντισταθούν στην κατοχή και έτσι μας ήταν λίγο χρήσιμοι" αναφέρει βρετανική υπηρεσία ειδικών επιχειρήσεων.
Έτσι, φυσικός σύμμαχος της Βρετανίας έγινε το ΕΑΜ, μία συμμαχία αριστερών και αγροτικών κομμάτων με κυρίαρχη την επιρροή του ΚΚΕ - χωρίς ωστόσο το ΚΚΕ να ταυτίζεται με το ΕΑΜ - και ο ΕΛΑΣ, ο στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ.
 |
| Στα γόνατά τους: Γυναίκες διαμαρτύρονται κατά των σκοτωμών, η οποίοι οδήγησαν για περισσότερο από ένα μήνα σε οδομαχίες στην Αθήνα. Φωτογραφία: Dmitri Kessel/The LIFE Picture Collection/Getty |
Ο τρόμος της Κατοχής
Το άρθρο σημειώνει πως δεν μπορεί κανείς να "υπερβάλλει" την τρόμο της Κατοχής στην Ελλάδα. Ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ, στο βιβλίο του "Στην Ελλάδα του Χίτλερ", περιγράφει τα "μπλόκα" κατά τα οποία οι κάτοικοι περικυκλώνονταν από τις κατοχικές δυνάμεις και κουκουλοφόροι έδειχναν υποστηρικτές του ΕΛΑΣ στη Γκεστάπο και τα Τάγματα Ασφαλείας - που είχαν οργανωθεί από τις κατοχικές κυβερνήσεις - για να τους εκτελέσουν.
Ο βιασμός γυναικών ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος για να αποσπούν "ομολογίες". Μαζικές εκτελέσεις γίνονταν δημόσια προς εκφοβισμό, σοροί κρεμασμένων έμεναν να κρέμονται σε δέντρα υπό τη φύλαξη ταγματασφαλιτών, για να μην τα πάρουν.
Σε αντίποινα, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθεντο καθημερινά στους Γερμανούς και στους δωσιλόγους. Το ανταρτικό κίνημα γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά είχε βάσει στην ύπαιθρο. Η Βρετανία συνέδραμε τον ΕΛΑΣ και κορυφαία στιγμή της συνεργασίας ήταν η ανατίναξη του Γοργοποτάμου.
Ως το φθινόπωρο του 1944, η Ελλάδα είχε καταστραφεί από την Κατοχή και την πείνα. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν, το 7% του πληθυσμού. Ο ΕΛΑΣ στο μεταξύ απελευθέρωσε αρκετά χωριά και σχημάτισε μια εκλεγμένη κυβέρνηση.
Μετά την ήττα των Γερμανών και την απόσυρση των γερμανικών στρατευμάτων, ο ΕΛΑΣ είχε 50.000 ενόπλους έξω από την πρωτεύουσα και τον Μάιο του 1944 συμφώνησε στην άφιξη των Βρετανών και στο να θέσει τους στρατιώτες του στις εντολές του βρετανού στρατηγού Σκόμπι.
Έξι ημέρες ελευθερίας
Στις 12 Οκτωβρίου οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα. Ορισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ βρίσκονταν ήδη στην πρωτεύουσα και γιόρτασαν τον φρέσκο αέρα της ελευθερίας, τις έξι ημέρες μεταξύ της αποχώρησης των Γερμανών και της άφιξης των Βρετανών.
Ένας από αυτούς, ο 92χρονος Μανώλης Γλέζος, είναι ένα μύθος στη σύγχρονη Ελλάδα. Μία μορφή που ξεχωρίζει στο Ευρωκοινοβούλιο σήμερα, ένας άνθρωπος με "μεγαλείο που σε κάνει να νιώθεις ταπεινός", όπως αναφέρει το άρθρο.
"Μέχρι σήμερα οι Βρετανοί λένε πως απελευθέρωσαν την Ελλάδα και την έσωσαν από τον κομμουνισμό" λέει. "Αυτό είναι το βασικό πρόβλημα. Ποτέ δεν απελευθέρωσαν την Ελλάδα. Η Ελλάδα ελευθερώθηκε από την Αντίσταση, από διάφορες ομάδες Ελλήνων μαχητών, όχι μόνο από το ΕΑΜ. Στις 12 Οκτωβρίου ήμουν στους δρόμους. Οι άνθρωποι φώναζαν για 'Ελευθερία' , 'Λαοκρατία', 'Εξουσία στο Λαό'.
 |
| αντιστράτηγος Ρόναλντ Σκόμπυ (κέντρο), ο οποίος, στις 5 Δεκεμβρίου του 1944, επέβαλε το στρατιωτικό νόμο και διέταξε τον αεροπορικό βομβαρδισμό του Μετς, εργατικής συνοικίας των Αθηνών.Photograph: Dmitri Kessel/The LIFE Picture Collection/Getty |
"Αποκατάσταση" των ταγμάτων ασφαλείας
Όταν έφτασαν οι Βρετανοί στις 18 Οκτωβρίου εγκατέστησαν προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου και ετοιμάζονταν να επαναφέρουν τον βασιλιά. "Από τη στιγμή που ήρθαν ο κόσμος και η Αντίσταση τους χαιρέτισε ως συμμάχους. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο παρά σεβασμός και φιλία για τους Βρετανούς, δεν είχαμε ιδέα ότι παραδίδαμε τη χώρα και τα δικαιώματά μας" αναφέρει. Ήταν θέμα χρόνου το ΕΑΜ να αποχωρήσει από την προσωρινή κυβέρνηση.
Οι Βρετανοί φοβούνταν πως το ΕΑΜ και οι κομμουνιστές θα καταλάμβαναν την Αθήνα.
Ο δε Γλέζος υποστηρίζει πως αυτό που ήθελαν ήταν η Ελλάδα να κυβερνάται από τους πολίτες. "Δεν υπήρχε σχέδιο κατάληψης της Αθήνας, όπως υποστήριζε συνεχώς ο Τσώρτσιλ. Αν θέλαμε να καταλάβουμε την Αθήνα, θα το κάναμε πριν φτάσουν οι Βρετανοί" υπογραμμίζει.
Κατά τη διάρκεια του Νοέμβρη, οι Βρετανοί δημιούργησαν νέα Εθνοφρουρά, η οποία θα εκτελούσε τα χρέη αστυνομίας και θα αφόπλιζε τους μαχητές, στην πραγματικότητα τον ΕΛΑΣ.
Σύμφωνα με τον ιστορικό κ. Γερολυμάτο, ο αφοπλισμός δεν ίσχυσε για όσους συνεργάστηκαν με τους Ναζί. "Στα μέσα Νοεμβρίου, οι Βρετανοί άρχισαν να αποφυλακίζουν υπεύθυνους των Ταγμάτων Ασφαλείας και ορισμένοι από αυτούς απέκτησαν νέες στολές. Ο βρετανικός στρατός συνέχισε να προσφέρει προστασία στους δωσιλόγους και να βοηθά την ενσωμάτωσή τους στον ελληνικό στρατό και στην αστυνομία", αναφέρει.
Σύμφωνα με τον Γερολυμάτο, περίπου 12.000 ταγματασφαλίτες αποφυλακίστηκαν από την φυλακή στο Γουδή και ενσωματώθηκαν στην νέα Εθνοφρουρά, ενώ 228 ενσωματώθηκαν ξανά στο στρατό.
Σε αυτές τις συνθήκες συνέβησαν τα Δεκεμβριανά. Στη διαδήλωση της 3ης Δεκεμβρίου, συμμετείχαν ομάδες από ανθρώπους που ζητούσαν δημοκρατία, σοσιαλιστές, κομμουνιστές, αντιμοναρχικούς κ.α.
Η "πολύχρωμη" πορεία όδευε προς το Σύνταγμα. Η αστυνομία είχε βάλει εμπόδια αλλά αρκετές χιλιάδες τα πέρασαν και κατευθύνθηκαν προς την πλατεία. Όταν δόθηκε το "παράγγελμα", έπεσε βροχή πυροβολισμών.
Αστυνομικοί πυροβολούσαν από τη στέγη της Βουλής και βρετανοί από το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Οι πυροβολισμοί προς το πλήθος κράτησαν μισή ώρα. Ωστόσο ο κόσμος συνέχιζε να έρχεται, μέχρι που η πλατεία γέμισε με 60.000 ανθρώπους, αναφέρει το άρθρο. Μετά από αρκετές ώρες, ομάδες βρετανών στρατιωτών "καθάρισε" την πλατεία, ωστόσο η Μάχη της Αθήνας ξεκινούσε.
Ο Γλέζος που υπέφερε από φυματίωση - που του είχε αφήσει ο βασανισμός του από τη Γκεστάπο - ήταν άρρωστος εκείνη την ημέρα, ωστόσο όταν έμαθε τί είχε συμβεί σηκώθηκε και βγήκε στους δρόμους. "Θυμάμαι που έρχονταν από την Ιερά Οδό. Εμείς σκάβαμε ένα όρυγμα, εγώ εξουδετέρωσα τρία τανκ" αναφέρει. "Χύθηκε πολύ αίμα, έχασα πολλούς καλούς φίλους. Ήταν δύσκολο να χτυπάμε Άγγλους, να σκοτώνουμε βρετανούς στρατιώτες - υπήρξαν σύμμαχοί μας. Όμως τώρα είχαν κηρύξει τον πόλεμο στον ελληνικό λαό" αναφέρει.
Ο Γλέζος λέει πως οι Βρετανοί είχαν φτάσει να εγκαταστήσουν ομάδες ελεύθερων σκοπευτών στην Ακρόπολη. "Ούτε οι Γερμανοί δεν το είχαν κάνει αυτό. Στόχευαν τις δυνάμεις του ΕΑΜ, αλλά εμείς δεν πυροβολούσαμε προς αυτούς για να μην καταστρέψουμε το μνημείο", λέει.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου
Επιμέλεια: Ντίνα Μιχαλοπούλου
